Thông tin chính
- Toàn bộ các công nghệ chống máy bay không người lái: Nga đã triển khai một loạt các hệ thống chống UAV – từ các thiết bị gây nhiễu điện tử mạnh mẽ và tổ hợp radar đến súng bắn nhanh, tên lửa, thậm chí cả tia laser – để đối phó với làn sóng đe dọa từ UAV theguardian.com reuters.com. Điều này bao gồm các đơn vị tác chiến điện tử (EW) gắn trên xe tải, bệ phóng tên lửa trên mái nhà ở Moscow, “súng bắn drone” cầm tay, và các loại laser năng lượng cao thử nghiệm.
- Tác chiến điện tử giữ vai trò chủ đạo: Các hệ thống EW chuyên dụng như Repellent-1 và Silok tự động phát hiện tín hiệu điều khiển drone và gây nhiễu, làm gián đoạn UAV khi đang bay en.wikipedia.org ukrainetoday.org. Các hệ thống mới hiệu quả hơn đáng kể – ví dụ, tổ hợp CRAB kết nối mạng được cho là vô hiệu hóa 70–80% số drone bị nhắm mục tiêu (so với khoảng 30% đối với các thiết bị gây nhiễu Silok đời cũ) nhờ kết hợp gây nhiễu đa băng tần và đánh chặn tín hiệu drone bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.
- Phòng không thích nghi cho máy bay không người lái: Các hệ thống tên lửa phòng thủ điểm của Nga như Pantsir-S1 và Tor đã được triển khai xung quanh các địa điểm trọng yếu (thậm chí trên mái nhà ở trung tâm Moscow) để bắn hạ máy bay không người lái theguardian.com militaeraktuell.at. Một biến thể Pantsir nâng cấp có thể mang tới 48 tên lửa mini được tối ưu hóa đặc biệt để đối phó với các đàn máy bay không người lái defense.info defense.info. Các loại pháo phòng không cũ hơn (ví dụ: pháo 30mm bắn nhanh) cũng được sử dụng để bắn hạ UAV bay thấp khi ở trong tầm bắn.
- Bảo vệ lực lượng tiền tuyến: Để đối phó với máy bay không người lái cảm tử FPV của Ukraine, Nga đang triển khai các thiết bị chống drone cá nhân. Surikat-O/P, một thiết bị gây nhiễu đeo người nặng 2,75 kg, cho phép binh sĩ phát hiện máy bay không người lái ở khoảng cách ~1 km và gây nhiễu ở ~300 m, hoạt động như một “áo giáp điện tử” trên chiến trường rostec.ru rostec.ru. Xe tăng và xe bọc thép đang được trang bị các module gây nhiễu Volnorez – một hệ thống nhẹ 13 kg có thể cắt đứt liên kết điều khiển của máy bay không người lái và buộc nó bị rơi hoặc hạ cánh trước khi tấn công armyrecognition.com armyrecognition.com.
- Công nghệ mới & Hệ thống lai: Một số hệ thống chống UAV hiện đại đã xuất hiện trong năm 2024–2025. SERP-VS6D kết hợp bộ dò RF 360° với khả năng gây nhiễu tự động trên sáu kênh, đã được chứng minh hiệu quả chống lại các cuộc tấn công bầy đàn rostec.ru rostec.ru. Hệ thống tác chiến điện tử Lesochek (kích thước như cặp tài liệu) hiện không chỉ chặn bom kích hoạt bằng sóng radio mà còn gây nhiễu định vị vệ tinh trên các drone thương mại rostec.ru rostec.ru. Nga thậm chí còn đang thử nghiệm vũ khí laser – giữa năm 2025 đã tiến hành các cuộc thử nghiệm quy mô lớn với các loại laser chống drone mới, nhằm tích hợp vào “hệ thống phòng không hợp nhất” sau khi chúng tiêu diệt thành công các UAV thử nghiệm reuters.com reuters.com.
- Ứng dụng dân sự & nội địa: Phòng thủ chống drone không còn chỉ dành cho quân sự – đến năm 2025, ước tính 60–80% các doanh nghiệp công nghiệp dân sự lớn tại Nga đã lắp đặt thiết bị bảo vệ chống UAV tadviser.com. Điều này bao gồm từ các thiết bị gây nhiễu sóng radio bảo vệ nhà máy điện, nhà máy lọc dầu đến các loại drone đánh chặn đặc biệt như Volk-18 “Wolf-18” (do Almaz-Antey phát triển) dùng để bắt các drone lạ quanh sân bay và sự kiện công cộng bằng lưới en.topwar.ru en.topwar.ru. Cảnh sát và lực lượng an ninh thường xuyên triển khai thiết bị gây nhiễu di động tại các địa điểm nhạy cảm, và việc làm nhiễu GPS quy mô lớn quanh Điện Kremlin từ lâu đã được sử dụng để ngăn drone giải trí tiếp cận.
- Bảo vệ bầu trời Moscow: Sau một loạt các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine trên lãnh thổ Nga, hệ thống phòng không của Moscow đã được tăng cường mạnh mẽ. Thủ đô hiện nay được bao quanh bởi hơn 50 vị trí phòng không mới tính đến năm 2025 militaeraktuell.at. Những vị trí này bao gồm các vòng phòng không nhiều lớp với hệ thống SAM tầm xa S-400 và S-300, các hệ thống S-350 và S-500 mới hơn, cùng nhiều đơn vị phòng không tầm ngắn Pantsir-S1 tạo thành một “vòm chống drone” quanh thành phố militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Nhiều hệ thống Pantsir được đặt trên các tháp cao hoặc nóc tòa nhà để cải thiện khả năng phát hiện radar ở độ cao thấp nhằm chống lại các máy bay không người lái bay thấp militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Các biện pháp đối phó điện tử như hệ thống Pole-21 cũng được bố trí trên các tháp viễn thông để gây nhiễu tín hiệu GPS và làm nhiễu loạn các máy bay không người lái đang tiến vào defense.info defense.info.
- Kết quả trên chiến trường đa dạng: Nỗ lực chống drone điên cuồng của Nga đã mang lại sự bảo vệ tốt hơn trước một số mối đe dọa – ví dụ, đến cuối năm 2024, các hệ thống phòng thủ điện tử của Nga được cho là đã chặn được 85–90% UAV nhỏ trên một số mặt trận defense.info defense.info. Tuy nhiên, hiệu quả lại khác nhau. Các toán vận hành Ukraine đã thích nghi chiến thuật (tín hiệu nhảy tần, chế độ tự động, v.v.) để khai thác điểm yếu của các thiết bị gây nhiễu đời cũ như Silok, dẫn đến việc nhiều thiết bị này bị chính các drone mà chúng không thể ngăn chặn phá hủy ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Các nhà phân tích nhận xét Silok “thiếu độ nhạy để phát hiện drone và thiếu công suất để gây nhiễu… nó thực sự không hiệu quả lắm,” đặc biệt là trong điều kiện chiến đấu ukrainetoday.org. Trò mèo vờn chuột này đã thúc đẩy Nga tăng tốc đổi mới công nghệ chống drone ngay cả khi các đòn tấn công của Ukraine vẫn tiếp diễn.
Mối đe dọa drone gia tăng và phản ứng của Nga
Các phương tiện bay không người lái – từ những chiếc quadcopter nhỏ đến drone cảm tử tầm xa – đã bùng nổ trên chiến trường trong cuộc chiến Nga-Ukraine, và chính nước Nga hiện cũng đang bị tấn công liên tục từ trên không. Lực lượng Ukraine đã biến drone thành trụ cột trong các hoạt động của mình, sử dụng chúng cho mọi nhiệm vụ từ trinh sát tiền tuyến, dẫn đường pháo binh cho đến các cuộc tấn công táo bạo tầm xa vào căn cứ không quân, kho dầu, thậm chí cả trung tâm Moscow. Hai năm qua, drone Ukraine đã nhiều lần xuyên thủng phòng thủ Nga và tấn công các mục tiêu giá trị cao sâu trong lãnh thổ Nga reuters.com. Mối đe dọa không ngừng này đã thúc đẩy một nỗ lực khẩn cấp, toàn diện của Nga nhằm triển khai các biện pháp đối phó – về cơ bản là một chương trình cấp tốc để bảo vệ binh lính và thành phố khỏi bị do thám và tấn công từ trên không.
Chiến lược của Moscow là sử dụng mọi công nghệ có thể tưởng tượng được để giải quyết vấn đề, xây dựng một “lá chắn chống drone” nhiều tầng. Theo lời Tổng thống Putin, Nga hiện đang làm việc để tạo ra một “hệ thống phòng không phổ quát” nhằm đối phó với các mối đe dọa trên không hiện đại (chủ yếu là drone) trên mọi phương diện reuters.com. Trên thực tế, điều này có nghĩa là củng cố các hệ thống phòng không truyền thống và bổ sung các năng lực mới: các đơn vị phòng không tầm ngắn đã được tăng cường quanh các địa điểm trọng yếu, các đơn vị tác chiến điện tử xuất hiện ở mọi cấp độ, và R&D về các vũ khí chống drone tương lai (từ súng laser đến drone đánh chặn) đã được đẩy mạnh. “Lên kế hoạch trước thay vì sau những đợt tấn công đầu tiên là điều tốt,” một blogger quân sự thân Điện Kremlin nhận xét, khi các cuộc tấn công drone trong nước đã chuyển từ điều khó xảy ra thành không thể tránh khỏi vào năm 2023 theguardian.com theguardian.com. Dưới đây, chúng tôi đi sâu vào toàn bộ kho vũ khí chống drone của Nga – các thành phần, cách triển khai, và hiệu quả thực tế của chúng.
Hệ thống Tác chiến Điện tử: Gây nhiễu và Chiếm quyền Điều khiển Drone
Tác chiến điện tử đã nổi lên như tuyến phòng thủ đầu tiên của Nga trước drone. Bằng cách gây nhiễu các liên kết radio và tín hiệu GPS mà UAV phụ thuộc vào, các hệ thống EW có thể vô hiệu hóa drone mà không cần bắn một phát đạn nào – một lựa chọn hấp dẫn khi số lượng drone đối phương quá lớn và chi phí đánh chặn từng chiếc bằng tên lửa là rất cao. Trong thập kỷ qua, Nga đã đầu tư mạnh vào EW, triển khai (trên lý thuyết) một trong những mạng lưới gây nhiễu mạnh nhất thế giới. Tuy nhiên, việc Ukraine sử dụng sáng tạo các drone thương mại giá rẻ vào năm 2022 ban đầu đã làm lộ ra những lỗ hổng trong phạm vi và sự phối hợp của EW Nga defense.info defense.info. Kể từ đó, Moscow đã thích nghi nhanh chóng, triển khai các nền tảng tác chiến điện tử chống UAV mới và đưa các đơn vị EW xuống cấp chiến thuật để đối phó với tình trạng “drone ở khắp mọi nơi” trên chiến trường hiện đại defense.info defense.info.
Tổ hợp chế áp điện tử gắn trên xe tải hạng nặng: Một loại hệ thống tác chiến điện tử (EW) của Nga được thiết kế để phát hiện và gây nhiễu máy bay không người lái (UAV) tầm xa từ các phương tiện hạng nặng. Một ví dụ điển hình là Repellent-1, một tổ hợp gắn trên xe tải 20 tấn được giới thiệu vào năm 2016 cho các nhiệm vụ chống UAV en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Các cảm biến gắn trên cột của Repellent-1 có thể thu nhận tín hiệu điều khiển của các UAV cỡ nhỏ ở khoảng cách hơn 35 km, sau đó cố gắng gây nhiễu liên lạc và định vị của UAV ở khoảng cách lên tới ~2,5 km en.wikipedia.org. Về cơ bản, nó hoạt động như một “lá chắn điện tử”: phát hiện UAV từ xa, sau đó phá hủy liên kết dữ liệu khi chúng tiến lại gần. Các ăng-ten lớn và bộ phát dạng đĩa của hệ thống thường được gắn trên xe tải 8×8 (khung gầm MAZ hoặc KAMAZ) với cabin bọc thép, bảo vệ NBC en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Nga đã triển khai Repellent-1 tới các khu vực xung đột như Donbas và Syria vào cuối những năm 2010, nhưng hiệu quả của nó được chứng minh là bị giới hạn bởi tầm hoạt động – nó có thể giám sát không phận rộng lớn, nhưng chỉ thực sự ngăn chặn UAV trong bán kính nhỏ quanh xe. Các mẫu mới hơn hoặc phiên bản kế nhiệm (đôi khi được gọi là “Repellent-Patrol” trên truyền thông) được cho là đang được phát triển để mở rộng phạm vi gây nhiễu.
Một hệ thống nặng đáng chú ý khác là dòng 1L269 Krasukha – ban đầu không được thiết kế cho các loại drone nhỏ, nhưng lại rất phù hợp. Krasukha-2 và -4 là các trạm tác chiến điện tử đa chức năng mạnh mẽ đặt trên xe tải 4 trục, chủ yếu nhằm làm mù các nền tảng giám sát radar (như máy bay AWACS hoặc vệ tinh do thám) en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Tuy nhiên, các đơn vị Krasukha được cho là cũng đã được sử dụng để gây nhiễu GPS và liên kết radio của các loại drone lớn hơn. Ở Syria, các nguồn tin Mỹ ghi nhận Krasukha và các hệ thống liên quan đã chặn tín hiệu GPS của các drone giám sát nhỏ của Mỹ, và thậm chí khiến một chiếc Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ rơi do bị cắt liên kết điều khiển en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Trong chiến tranh Ukraine, một chiếc Krasukha-4 đã được triển khai gần Kyiv từ sớm – nhưng sau đó bị bỏ lại và bị quân Ukraine thu giữ vào năm 2022, cung cấp cho các nhà phân tích phương Tây một kho thông tin quý giá về thiết bị gây nhiễu cao cấp này en.wikipedia.org bulgarianmilitary.com. Với tầm gây nhiễu radar lên tới hàng trăm km, Krasukha là quá mức cần thiết cho một chiếc quadcopter, nhưng nó thể hiện triết lý của Nga: ngăn kẻ địch sử dụng bất kỳ phần nào của phổ điện từ phía trên quân mình. Thậm chí có ý kiến cho rằng Krasukha có thể gây nhiễu vệ tinh quỹ đạo thấp và gây hư hại vĩnh viễn cho thiết bị điện tử nhờ công suất phát mạnh en.wikipedia.org. Tính đến năm 2023, Nga đã xuất khẩu Krasukha và hệ thống tác chiến điện tử “Sapphire” liên quan cho các đồng minh, thậm chí cung cấp một số cho Iran en.wikipedia.org en.wikipedia.org – cho thấy sự tự tin vào năng lực của các hệ thống này.Các thiết bị gây nhiễu chiến thuật và tầm trung: Để thực sự bao phủ tuyến đầu và khu vực phía sau gần, Nga dựa vào các đơn vị tác chiến điện tử (EW) nhẹ hơn, số lượng nhiều hơn. Một thiết bị chủ lực là máy gây nhiễu R-330Zh “Zhitel” (và phiên bản mới hơn là R-330M1P Diabazol), nhắm vào tần số điều khiển UAV và các băng tần GPS trong phạm vi vài km; những thiết bị này đã xuất hiện ở Ukraine từ năm 2014. Chuyên biệt hơn là dòng Silok – Silok-01 xuất hiện khoảng năm 2018 như một thiết bị gây nhiễu UAV chuyên dụng cho bộ binh ukrainetoday.org. Một hệ thống Silok bao gồm các ăng-ten định hướng (trên giá ba chân hoặc xe) cùng một mô-đun điều khiển tự động quét tìm liên kết radio của UAV. Theo các cuộc diễn tập của Nga, một Silok có thể phát hiện và gây nhiễu cùng lúc tới 10 máy bay không người lái, tạo ra một “bong bóng” bảo vệ bán kính khoảng 4 km (2,5 mi) ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Về lý thuyết, đây là thiết bị “bật lên và quên đi”: khi bật, nó sẽ lắng nghe các tín hiệu đặc trưng của bộ điều khiển drone phổ biến (băng tần Wi-Fi, tần số RC, v.v.) và khi phát hiện tín hiệu phù hợp, sẽ phát nhiễu trên kênh đó để cắt kết nối. Các đơn vị Silok đã được sử dụng nhiều ở Ukraine – và cũng chịu nhiều tổn thất. Lực lượng Ukraine đã săn lùng chúng bằng đạn lượn và thậm chí cả các drone bốn cánh nhỏ thả lựu đạn, thường vượt qua được gây nhiễu của Silok bằng cách chuyển tần số hoặc sử dụng chế độ drone tự động. Như quân đội Ukraine nhận xét một cách châm biếm, “hóa ra, thiết bị [tác chiến điện tử Nga] này chỉ hiệu quả ở các thao trường huấn luyện của Nga” – ngụ ý rằng trên chiến trường hỗn loạn thực tế, Silok thường không thể đối phó nổi ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Một số Silok-01 đã bị phá hủy hoặc thậm chí bị thu giữ nguyên vẹn (một chiếc bị Lữ đoàn 128 miền núi của Ukraine chiếm được vào cuối năm 2022 ukrainetoday.org), giúp Kyiv hiểu rõ hơn về cách hoạt động của nó. Đây có thể là một lý do Nga phát triển Silok-02, phiên bản cải tiến hiện là một phần của các hệ thống lớn hơn như CRAB (sẽ nói thêm ở phần sau) bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.
Một thành phần quan trọng trong các biện pháp đối phó với drone của Nga – đặc biệt là chống lại các drone hoặc vũ khí dẫn đường bằng GPS – là mạng lưới tác chiến điện tử Pole-21. Khác với một thiết bị đơn lẻ, Pole-21 là một hệ thống gây nhiễu phân tán: hàng chục mô-đun gây nhiễu nhỏ được gắn trên các tháp viễn thông, cột phát sóng radio và mái nhà để phủ sóng nhiễu GPS trên diện rộng defense.info wesodonnell.com. Thay vì chỉ có một máy phát lớn, Pole-21 tạo ra một chòm các thiết bị phát sóng có thể bao phủ toàn bộ một thành phố hoặc căn cứ. Về bản chất, nó tạo ra một “vòm phủ nhận GPS” khiến các drone xâm nhập không thể điều hướng chính xác. Các node Pole-21 được cho là phát ra công suất 20–30 W mỗi node và có thể làm gián đoạn tín hiệu GPS, GLONASS, Galileo và BeiDou trong bán kính 25 km cho mỗi node defense.info. Nga đã bao quanh các căn cứ trọng yếu ở Syria bằng Pole-21 và kể từ đó đã triển khai nó quanh Moscow và các địa điểm chiến lược khác (thường dễ nhận thấy khi các ứng dụng GPS dân sự bắt đầu hoạt động bất thường ở những khu vực này). Trong một trường hợp, lực lượng Nga đã lắp đặt một mạng Pole-21 ở miền nam Ukraine bị chiếm đóng – nhưng Ukraine đã chính xác phá hủy nó bằng một cuộc tấn công HIMARS dẫn đường bằng GPS forbes.com. Sự mỉa mai là không nhỏ: thiết bị gây nhiễu của Nga nhằm ngăn chặn vũ khí dẫn đường bằng GPS lại bị nhắm mục tiêu bằng GPS, cho thấy nó hoặc không hoạt động hoặc không đủ hiệu quả forbes.com. Tuy vậy, Pole-21 vẫn là một phần cốt lõi trong bộ công cụ phòng thủ của Nga, buộc các drone đối phương phải chuyển sang dẫn đường kém chính xác hơn hoặc bị gây nhiễu đến mức mất phương hướng odin.tradoc.army.mil.
Hệ thống thế hệ tiếp theo (2024–25): Sau khi trải nghiệm cả điểm mạnh lẫn hạn chế của thiết bị tác chiến điện tử (EW) tại Ukraine, Nga đã nhanh chóng thúc đẩy các hệ thống điện tử chống drone mới gần đây. Một hệ thống gây chú ý là “CRAB” đã đề cập ở trên – một tổ hợp EW tích hợp hiện đại đến mức người Ukraine thậm chí không biết nó tồn tại cho đến khi họ thu giữ được một chiếc trong một cuộc đột kích táo bạo vào mùa xuân 2025 bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. CRAB (có thể là mật danh hoặc từ viết tắt) được triển khai cùng Tập đoàn quân 49 của Nga tại Kherson để đối phó với các đợt tấn công dày đặc bằng drone FPV của Ukraine bulgarianmilitary.com. Khác với các thiết bị gây nhiễu độc lập trước đây, CRAB được xây dựng như một hệ thống mạng lưới, đa tầng: nó liên kết nhiều thành phần – thiết bị dò tầm xa, bộ thu chính xác cao, thiết bị gây nhiễu mạnh (bao gồm cả các đơn vị Silok-02) – và thậm chí phối hợp với các phương tiện khác như drone trinh sát bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Theo các tài liệu nội bộ (bị rò rỉ qua Intelligence Online), CRAB có thể xác định vị trí hơn 95% drone xâm nhập vào khu vực của nó và vô hiệu hóa tín hiệu của chúng khoảng 70–80% số lần, một bước nhảy vọt so với các hệ thống trước đây bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Nó sử dụng ăng-ten định hướng và radio định nghĩa bằng phần mềm (các module HackRF) để thực sự bắt được luồng video của drone FPV, về cơ bản là nghe lén những gì phi công drone đối phương nhìn thấy bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Các vận hành viên Nga có thể dùng điều này để truy ngược vị trí drone hoặc thậm chí chiếm quyền kiểm soát luồng hình ảnh. Thiết bị gây nhiễu của CRAB bao phủ tất cả các tần số phổ biến mà drone thương mại sửa đổi sử dụng, và có thể phát hiện tín hiệu điều khiển của drone cách xa hơn 25 km, cung cấp cảnh báo sớm và kích hoạt biện pháp đối phó <a href="https://bulbulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Đáng chú ý, CRAB được tích hợp với các UAV của Nga (Orlan-10/30, v.v.) và mạng lưới liên lạc, tạo thành một lưới cảm biến thời gian thực – các drone thân thiện quét tìm kẻ xâm nhập và gửi dữ liệu về CRAB, sau đó CRAB hướng dẫn lực lượng thân thiện hoặc chỉ thị cho phòng không bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Điều này phù hợp với xu hướng chiến tranh lấy mạng làm trung tâm của Nga, nơi các hệ thống chia sẻ dữ liệu mục tiêu và chỉ gây nhiễu khi cần thiết để giảm can nhiễu rostec.ru rostec.ru. Việc Ukraine thu giữ được một đơn vị CRAB là một chiến công; các nhà phân tích nhận định đây là một trong những “bước nhảy vọt tinh vi” nhất của Nga trong công nghệ tác chiến điện tử cho đến nay, về cơ bản là câu trả lời cho làn sóng drone FPV nhỏ đang gây khó khăn cho chiến hào Nga bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.Ở quy mô nhỏ hơn, ngành công nghiệp Nga đã tung ra các thiết bị gây nhiễu cầm tay và thậm chí có thể đeo được để bảo vệ từng binh sĩ và phương tiện. Hệ thống tác chiến điện tử Lesochek, ra mắt năm 2024, có kích thước khoảng bằng một chiếc cặp và có thể gắn lên xe hoặc mang trong ba lô rostec.ru rostec.ru. Ban đầu, nó là thiết bị gây nhiễu chống IED (để vô hiệu hóa bom ven đường kích hoạt bằng sóng vô tuyến), nhưng đã được nâng cấp để ngăn chặn các kênh điều khiển và dẫn đường của drone rostec.ru rostec.ru. Lesochek có thể phát ra nhiễu trắng băng rộng trên các dải tần HF/VHF/UHF, làm mù hiệu quả cả drone lẫn tín hiệu kích nổ trong khu vực lân cận đoàn xe rostec.ru rostec.ru. Thậm chí mới lạ hơn là Surikat-O/P, một hệ thống chống drone thực sự có thể đeo được mà các kỹ sư Nga bắt đầu thử nghiệm vào năm 2024. Nặng dưới 3 kg, Surikat gồm hai mô-đun nhỏ (một bộ phát hiện và một bộ gây nhiễu) cùng một bộ pin mà binh sĩ có thể gắn lên áo giáp chiến thuật của mình rostec.ru rostec.ru. Thiết bị sẽ cảnh báo binh sĩ nếu có drone địch ở rất gần (trong phạm vi 1 km) và cho phép họ kích hoạt một xung gây nhiễu tập trung để hạ gục nó ở khoảng cách ~300 m rostec.ru rostec.ru. Ý tưởng là trang bị cho mỗi tổ đội một tuyến phòng thủ cuối cùng chống lại những chiếc quadcopter chết người xuất hiện bất ngờ trên đầu. “Bảo vệ nhân sự là nhiệm vụ thiết yếu ở tiền tuyến,” bà Natalia Kotlyar, một nhà phát triển tại Viện Vector, cho biết, đồng thời bổ sung rằng các thiết bị như vậy “sẽ trở thành vật dụng bắt buộc trong khu vực chiến đấu, cùng với mũ bảo hiểm và áo chống đạn.” <a href="https://rostec.ru/en/merostec.ru. Thật vậy, Nga dự định sản xuất hàng loạt các thiết bị Surikat để mỗi trung đội đều có khả năng cảnh báo sớm và gây nhiễu máy bay không người lái khi di chuyển rostec.ru. Thời lượng pin (12 giờ dò tìm, 1,5 giờ gây nhiễu) và trọng lượng nhẹ giúp bộ binh có thể mang theo mà không gặp nhiều khó khăn rostec.ru rostec.ru.Cuối cùng, đội hình tác chiến điện tử (EW) của Nga sẽ không thể hoàn chỉnh nếu thiếu các “súng chống drone cầm tay” đã lan rộng trên toàn cầu. Một số công ty Nga sản xuất các thiết bị gây nhiễu dạng súng trường mà binh sĩ hoặc cảnh sát có thể chĩa vào drone để làm gián đoạn điều khiển radio, video và GPS. Một trong những mẫu đầu tiên là REX-1, do ZALA Aero (một công ty con của Kalashnikov) thiết kế, trông giống như một khẩu súng trường khoa học viễn tưởng với nhiều ăng-ten. Nặng khoảng 4 kg, REX-1 có thể gây nhiễu định vị vệ tinh trong bán kính 5 km và cắt kết nối của drone ở khoảng cách lên tới 1 km, buộc nhiều drone nhỏ phải hạ cánh hoặc mất kiểm soát armyrecognition.com armyrecognition.com. Pin của nó hoạt động khoảng 3 giờ armyrecognition.com. Một mẫu mới hơn, REX-2, là phiên bản nhỏ gọn hơn để dễ mang theo. Tập đoàn Avtomatika của Rostec (chuyên về truyền thông) đã ra mắt Pishchal-PRO, được quảng cáo là “súng chống drone cầm tay nhẹ nhất trên thị trường” – có hình dáng giống như một cây nỏ tương lai, nặng dưới 3 kg. Pishchal (nghĩa là “súng hỏa mai”) có thể gây nhiễu 11 dải tần số và đã được trình diễn tại triển lãm IDEX-2023 ở Abu Dhabi, nơi các nhà sản xuất tuyên bố nó “là hệ thống chống drone di động tốt nhất” về sức mạnh và tầm hoạt động so với kích thước defensemirror.com vpk.name. Một sản phẩm khác, được giới thiệu với Tổng thống Putin vào năm 2019, là thiết bị gây nhiễu di động Garpun-2M. Garpun (nghĩa là “cây lao”) thực chất được đeo như ba lô với ăng-ten định hướng gắn trên vai, và nó có một số điểm tinh tế: hoạt động trên 8 dải tần số và có chùm sóng hẹp hơn để tránh gây nhiễu, với thời gian gây nhiễu liên tục lên tới 60 phút cho mỗi pin armyrecognition.com armyrecognition.com. Tầm hoạt động chỉ 500 m, nhưng nó có thể tích hợp vào mạng phòng thủ nhiều lớp bằng cách chuyển tiếp thông tin mục tiêu cho các thiết bị khác <a href="https://armyrecognition.com/focus-analysis-conflicts/army/defence-security-industry-technology/russia-designs-several-mobile-antidrone-weapons#:~:text=The%20operational%20range%20is%20at,does%20not%20exceed%20220%20Watt"armyrecognition.com. Và không thể quên: súng điện từ “Stupor” – một khẩu súng chống drone với nòng vuông, to được Bộ Quốc phòng Nga ra mắt, lần đầu tiên được triển khai vào khoảng năm 2017–2019 armyrecognition.com. Stupor (tên gọi mang ý nghĩa “gây tê liệt”) sử dụng các xung RF định hướng để vô hiệu hóa điều khiển của drone. Các lực lượng Nga ở Ukraine đã bị chụp ảnh cùng với những thiết bị này, cho thấy jamming là một chiến thuật cốt lõi xuyên suốt chiến lược chống UAV của Nga.
Các biện pháp đánh chặn động năng: Súng, Tên lửa và hơn thế nữa
Mặc dù các biện pháp soft-kill (gây nhiễu, đánh lừa) được ưu tiên để vô hiệu hóa drone một cách nhẹ nhàng, đôi khi bạn chỉ đơn giản phải bắn hạ chúng – đặc biệt nếu một drone đã tự động hướng đến mục tiêu hoặc nếu nó quá lớn để dễ dàng gây nhiễu. Do đó, Nga đã tái sử dụng và sửa đổi nhiều vũ khí phòng không của mình để làm nhiệm vụ đánh chặn drone. Tuy nhiên, thách thức nằm ở chi phí và số lượng: sử dụng một tên lửa tầm xa đắt tiền để tiêu diệt một drone trị giá 5.000 đô la không phải là một giao dịch có lợi, đặc biệt nếu hàng chục drone tấn công cùng lúc. Vì vậy, cách tiếp cận động năng của Nga tập trung vào các hệ thống bắn nhanh, tầm ngắn và các biện pháp đánh chặn rẻ hơn để bổ sung cho lớp bảo vệ tác chiến điện tử.
Tên lửa và pháo phòng không: Trụ cột của phòng không điểm tại Nga là hệ thống Pantsir-S1 – một mô-đun phòng không gắn trên xe tải kết hợp hai pháo tự động 30mm với 12 tên lửa sẵn sàng phóng. Ban đầu được thiết kế để bảo vệ các mục tiêu giá trị cao khỏi máy bay nhanh và tên lửa hành trình, Pantsir cũng trở thành một trong những vũ khí diệt drone chủ lực của Nga. Hệ thống này có radar và thiết bị theo dõi quang-điện tử trên khoang có khả năng phát hiện UAV nhỏ, và các pháo 30mm có thể bắn hàng trăm viên đạn để tiêu diệt các vật thể bay thấp (dù thực tế việc bắn trúng một drone nhỏ bằng súng là rất khó). Đầu năm 2023, xuất hiện hình ảnh các đơn vị Pantsir-S1 được đặt trên nóc các tòa nhà ở Moscow – bao gồm cả trên nóc trụ sở Bộ Quốc phòng và các tòa nhà trung tâm khác – như một tuyến phòng thủ cuối cùng cho thủ đô theguardian.com theguardian.com. Quân đội thừa nhận các vị trí phòng không tầm ngắn này không chỉ dành cho tên lửa và máy bay, mà còn “có thể được sử dụng chống lại các mục tiêu nhỏ hơn, như drone” vì UAV “đã trở nên phổ biến trên chiến trường” theguardian.com theguardian.com. Về cơ bản, Moscow đã biến trung tâm thành phố thành một “pháo đài” với các khẩu đội Pantsir sẵn sàng khai hỏa vào bất kỳ đàn drone nào xâm nhập. Ngoài Moscow, Pantsir được triển khai rộng rãi quanh các căn cứ chiến lược (ví dụ bảo vệ các trận địa tên lửa S-400 tầm xa và sân bay) cũng như tại các khu vực chiến sự để bảo vệ sở chỉ huy tiền phương và kho hậu cần. Hệ thống này đã đạt được một số thành công – các báo cáo của Nga cho biết đã bắn hạ hàng chục drone Ukraine bằng Pantsir – nhưng cũng có những thất bại đáng chú ý (một số đơn vị Pantsir đã bị phá hủy bởi các cuộc tấn công của Ukraine hoặc đạn lượn khi đang nạp đạn hoặc không chú ý đúng hướng centcomcitadel.com).
Để xử lý các loại drone nhỏ hiệu quả hơn, Nga đã phát triển tên lửa và đạn dược mới. Một biến thể Pantsir hiện đại hóa (thường được gọi là Pantsir-SM hoặc S1M) đã được giới thiệu với ống phóng bốn cho tên lửa mini defense.info. Thay vì 12 tên lửa lớn, nó có thể mang 48 tên lửa đánh chặn drone nhỏ, mỗi tên lửa được cho là chỉ có đủ tầm bắn và thuốc nổ để hạ UAV với chi phí thấp defense.info defense.info. Điều này giống với cách tiếp cận của các quốc gia khác (như đề xuất AIM-132 dart của NASAMS Mỹ và các loại khác) để tránh “dùng đại bác bắn muỗi.” Thông số kỹ thuật chính xác của các tên lửa mini này chưa được công bố, nhưng sự xuất hiện của chúng đã được các chuyên gia quốc phòng ghi nhận: “Với… lên đến 48 tên lửa tầm ngắn, hệ thống phòng không Pantsir được tối ưu hóa mạnh mẽ để vô hiệu hóa các bầy drone thù địch số lượng lớn.” militaeraktuell.at. Trên thực địa, ngay cả các loại pháo Liên Xô cũ cũng được mang ra sử dụng để phòng thủ chống drone. Pháo đôi ZU-23-2 cỡ 23mm, một loại pháo phòng không kéo từ những năm 1960, thường được đặt trên xe tải hoặc xung quanh các căn cứ như một giải pháp phòng thủ điểm giá rẻ chống lại các loại drone bay thấp, chậm. Tốc độ bắn cao của nó tạo cơ hội bắn trúng các drone công nghệ thấp (tương tự như pháo phòng không). Tương tự, các xe phòng không tự hành Shilka (4 pháo 23mm trên khung gầm bánh xích) cũng đã được phát hiện gần tiền tuyến, cố gắng bắn hạ UAV khi chúng tiếp cận trong phạm vi 2–2,5 km. Đây là các giải pháp tầm rất ngắn và chủ yếu là biện pháp cuối cùng nếu thiết bị gây nhiễu hoặc tên lửa không thể ngăn drone tiếp cận. Đối với các loại drone tấn công “một chiều” lớn hơn (như drone cánh tam giác Shahed-136 do Iran sản xuất mà chính Nga sử dụng để tấn công Ukraine), Nga có thể sử dụng các hệ thống tên lửa phòng không tầm trung như Tor-M2 hoặc Buk-M2/3. Thực tế, các quan chức Ukraine đã ghi nhận rằng phòng không Nga đã bắn hạ một phần đáng kể drone tầm xa và tên lửa của Ukraine – mặc dù các số liệu thống kê rất khác nhau, Nga thường tuyên bố tỷ lệ đánh chặn cao. Một phân tích của một viện nghiên cứu quốc phòng cho thấy đến năm 2024, hệ thống phòng thủ nhiều tầng của Nga (đặc biệt là tác chiến điện tử kết hợp với tên lửa phòng không) đã ngăn chặn 85–90% các loại drone cỡ nhỏ và trung bình gây thiệt hại, về cơ bản đã làm giảm hiệu quả nhiều cuộc tấn công đường không của Ukraine defense.info defense.info. Điều này có thể ám chỉ các loại drone như UJ-22 hoặc các UAV khác mà Ukraine đã gửi tới các thành phố của Nga, nhiều chiếc trong số đó đã bị đánh chặn hoặc làm thất bại (dù chắc chắn không phải tất cả, như các cuộc tấn công lặp lại vào căn cứ không quân và cơ sở hạ tầng đã cho thấy).Máy bay không người lái đánh chặn (“Phòng thủ Drone-chống-Drone”): Một phương pháp mới lạ và có phần khoa học viễn tưởng là gửi máy bay không người lái để bắt máy bay không người lái. Cả Nga và Ukraine đều đang chạy đua triển khai các UAV đánh chặn như vậy có thể tự động săn lùng kẻ xâm nhập forbes.com unmannedairspace.info. Một dự án của Nga đi đầu là Volk-18 “Wolf-18” – máy bay không người lái đánh chặn do Almaz-Antey (truyền thống là nhà sản xuất tên lửa) phát triển. Wolf-18 là một drone quadcopter nhỏ được trang bị kính ngắm quang học và một loại vũ khí đặc biệt: nó mang theo một bộ đạn mang lưới có thể bắn ra để làm rối cánh quạt của drone khác en.topwar.ru en.topwar.ru. Trong các thử nghiệm, Wolf-18 đã chứng minh có thể phát hiện và truy đuổi mục tiêu, phóng lưới để bắt hoặc làm hỏng drone đối phương, và nếu thất bại, thậm chí có thể lao vào mục tiêu như biện pháp cuối cùng en.topwar.ru en.topwar.ru. Ý tưởng dùng lưới rất hấp dẫn cho khu vực dân sự – khác với việc bắn hạ drone (có thể gây văng mảnh vỡ và đạn), lưới có thể vô hiệu hóa drone an toàn hơn. Các nguyên mẫu Wolf-18 đã vượt qua thử nghiệm bay và thử nghiệm “chiến đấu” vào năm 2021 và dự kiến sẽ được thử nghiệm cấp nhà nước, với các nhà phát triển ám chỉ rằng những đợt triển khai đầu tiên sẽ nhằm bảo vệ sân bay dân sự khỏi các drone xâm nhập uasvision.com uasvision.com. Thực tế, truyền thông Nga đưa tin drone mang lưới sẽ được sử dụng tại sân bay và các cơ sở trọng yếu như một lực lượng bảo vệ chống UAV uasvision.com. Drone này khá nhỏ (rộng khoảng 60 cm, nặng 6 kg) với thời gian hoạt động khoảng 30 phút en.topwar.ru en.topwar.ru. Nó có thể hoạt động tự động trong một khu vực tuần tra được xác định và chỉ cần sự cho phép của người điều khiển để tấn công, nhờ vào hệ thống dẫn đường AI en.topwar.ru en.topwar.ru. Tính đến năm 2023–24, Almaz-Antey đã nâng cấp Wolf-18 với các cảm biến tốt hơn và đã chặn thành công các drone thử nghiệm; họ cho biết việc sản xuất hàng loạt có thể bắt đầu sau khi các đánh giá của chính phủ hoàn tất en.topwar.ru en.topwar.ru. Điều này cho thấy Wolf-18 hoặc các drone đánh chặn tương tự có thể đã được sử dụng hạn chế, bảo vệ các sự kiện hoặc địa điểm quan trọng nơi việc bắn hạ một drone có thể quá rủi ro (ví dụ, hãy tưởng tượng một drone lạ gần đường băng sân bay – một drone lưới có thể hạ nó mà không cần nổ súng).
Có những báo cáo về các khái niệm độc đáo khác nữa. Các công ty Nga đã trình diễn mọi thứ từ UAV chống drone với đạn shotgun cho đến drone mang theo thiết bị tác chiến điện tử có thể bay tới gần drone đối phương và gây nhiễu ở cự ly gần. Năm 2023, một trung tâm của Nga thậm chí còn tuyên bố đang thử nghiệm một “tháp pháo chống drone 24 nòng” kết hợp giữa laser làm lóa và thiết bị gây nhiễu điện tử – về cơ bản là một robot cố định có thể đối phó nhiều drone cùng lúc (dù điều này nghe có vẻ chủ yếu là thử nghiệm) facebook.com. Ngoài ra, Nga cũng bày tỏ sự quan tâm đến đạn lảng vảng dùng làm drone đánh chặn – sử dụng một drone cảm tử nhỏ để lao vào UAV đối phương. Nó giống như bắn trúng viên đạn bằng một viên đạn khác, nhưng với các drone bay chậm thì có thể hiệu quả. Ở mặt trận Ukraine, một số đơn vị Nga đã thử dùng chính drone tấn công Lancet của mình để truy đuổi UAV Ukraine. Lĩnh vực này đang phát triển rất nhanh ở cả hai phía.
Vũ khí năng lượng định hướng (Laser): Cuối cùng, Nga đã công khai ám chỉ và khoe khoang về các loại vũ khí năng lượng định hướng để đối phó với drone. Vào tháng 5 năm 2022, Phó Thủ tướng khi đó là Yuri Borisov tuyên bố Nga đã triển khai một loại laser mới có tên “Zadira” ở Ukraine, loại này “thiêu rụi” một chiếc drone cách đó 5 km chỉ trong vài giây defensenews.com defensenews.com. Tuyên bố này đã bị hoài nghi, vì không có bằng chứng nào được đưa ra và các loại laser hiệu quả ở khoảng cách 5 km không dễ triển khai trên nền tảng di động. Tuy nhiên, đến năm 2023–24, Nga đã thể hiện một số tiến bộ về phòng không dựa trên laser. Vào giữa năm 2025, chính phủ thông báo đã tiến hành các thử nghiệm quy mô lớn với các hệ thống laser mới chống lại nhiều loại drone trong các điều kiện thời tiết khác nhau reuters.com reuters.com. Đoạn video cho thấy một chiếc drone bị đốt cháy, và các quan chức gọi công nghệ này là “đầy hứa hẹn”, nói rằng nó sẽ được sản xuất hàng loạt và tích hợp vào mạng lưới phòng không rộng lớn hơn của Nga reuters.com reuters.com. Chính Tổng thống Putin cũng đã kêu gọi đẩy nhanh phát triển các hệ thống phòng thủ “năng lượng định hướng” này. Một hệ thống cụ thể được đồn đoán đang thử nghiệm là “Posokh” – được cho là nguyên mẫu phòng không laser dùng trong các cuộc diễn tập understandingwar.org. Đáng chú ý, cũng có dấu hiệu cho thấy Nga có thể đang tận dụng công nghệ nước ngoài: năm 2025 xuất hiện một video (qua các kênh Telegram) cho thấy một hệ thống laser Silent Hunter 30kW do Trung Quốc sản xuất đã được lực lượng Nga mua và triển khai laserwars.net laserwars.net. Silent Hunter là loại laser chống drone nổi tiếng của Trung Quốc, có khả năng vô hiệu hóa UAV ở khoảng cách lên tới 4 km bằng cách đốt xuyên khung hoặc cảm biến. Nếu Nga thực sự đã nhập khẩu hệ thống này, điều đó cho thấy chiến tranh chống drone đã trở nên quan trọng đến mức phải âm thầm tìm kiếm các hệ thống tiên tiến ở nước ngoài bất chấp lệnh trừng phạt. Tuy vậy, các loại laser trong kho vũ khí của Nga có lẽ vẫn chỉ mang tính bổ trợ và thử nghiệm. Thời tiết (sương mù, mưa, tuyết) có thể làm giảm hiệu quả, và tầm bắn hiệu quả thường khá ngắn (1–2 km một cách ổn địnhNhưng khi các bầy đàn drone ngày càng lớn, các tia laser năng lượng cao mang lại sức hấp dẫn của “đạn dược” không giới hạn (chỉ cần năng lượng) và khả năng tác chiến với tốc độ ánh sáng. Chúng ta có thể kỳ vọng Nga sẽ tiếp tục đầu tư vào lĩnh vực này, hướng tới một tương lai nơi các drone giá rẻ có thể bị bắn hạ hàng loạt khỏi bầu trời mà không cần tiêu tốn các tên lửa đắt tiền.
Bảo vệ Tổ quốc: Từ tiền tuyến đến Moscow
Chiến lược chống drone của Nga không chỉ liên quan đến phần cứng quân sự; nó còn liên quan đến việc triển khai – nơi và cách các hệ thống này được sử dụng. Nhìn chung, có ba khu vực đáng quan tâm: mặt trận chiến sự ở Ukraine, các khu vực biên giới và các cơ sở chiến lược (kho dầu, sân bay, nhà máy điện), và các thành phố lớn như Moscow. Mỗi khu vực đều có những thách thức riêng và đã được triển khai các biện pháp phòng thủ phù hợp.
Sử dụng ở Tiền tuyến và Chiến trường: Ở tiền tuyến tại Ukraine, binh lính Nga phải đối mặt với hàng trăm máy bay không người lái trinh sát và tấn công mỗi ngày. Các quadcopter nhỏ lơ lửng để thả lựu đạn vào chiến hào; drone FPV lao về phía xe tăng để phát nổ khi va chạm; UAV lớn hơn thì quan sát cho pháo binh. Đáp lại, Nga đã tích hợp các chiến thuật chống UAV ở mọi cấp bậc trong lực lượng của mình defense.info defense.info. Ở cấp trung đội/đại đội, binh lính hiện thường có quy trình cảnh báo drone và sử dụng các thiết bị gây nhiễu di động (như Stupor hoặc Surikat mới hơn) khi có mối đe dọa gần. Ngụy trang cũng đã được điều chỉnh – nhiều xe bọc thép Nga được phủ bằng các tấm lưới thép “chuồng chim” tạm thời và lưới chống drone để kích nổ hoặc mắc kẹt drone đang lao tới (cách tiếp cận gọi là “cope cages” hoặc “turtle tanks”) defense.info defense.info. Các đơn vị tác chiến điện tử vốn trước đây chỉ ở cấp lữ đoàn hoặc sư đoàn, nay đã được đẩy lên phía trước thành các đội EW “cấp chiến hào”, vận hành các thiết bị gây nhiễu Silok và Lesochek gần vị trí tiền tuyến defense.info defense.info. Cách tiếp cận phi tập trung này xuất hiện sau những bài học đau đớn năm 2022 khi các phương tiện EW tập trung không thể phản ứng kịp với các cuộc tấn công bầy đàn defense.info defense.info. Hiện nay, mỗi tiểu đoàn hợp thành có thể có riêng một bộ phận chống drone. Học thuyết quân sự của Nga đã “trải qua sự chuyển đổi căn bản dưới áp lực từ drone,” một phân tích nhận định – chuyển từ phòng thủ tập trung, tĩnh sang phòng thủ phân tán, nhiều lớp kết hợp biện pháp đối phó động học và điện tử trên thực địa <a href="https://defense.info/re-shaping-defense-security/20defense.info defense.info. Ví dụ, một tiểu đoàn bộ binh cơ giới Nga vào năm 2025 có thể sẽ được hộ tống bởi: một vài xe SAM Tor-M2 để bắn hạ UAV, một xe tác chiến điện tử (như Borisoglebsk-2 hoặc Lever-AV) để gây nhiễu liên lạc trong khu vực, một số đơn vị Silok hoặc Volnorez gắn với các đại đội xe tăng để can thiệp vào drone ngay lập tức, và các xạ thủ bắn tỉa hoặc lính bắn súng máy được huấn luyện để bắn vào drone nếu mọi biện pháp khác đều thất bại. Drone về cơ bản đã trở thành loại hỏa lực cối mới – xuất hiện ở khắp mọi nơi, đòi hỏi phải luôn cảnh giác và có khả năng bắn trả hoặc gây nhiễu nhanh chóng.
Bảo vệ các căn cứ và cơ sở hạ tầng: Sau một số vụ tấn công gây bẽ mặt (như vụ nổ tại căn cứ không quân Saky ở Crimea tháng 8/2022 và vụ tấn công bằng drone vào căn cứ máy bay ném bom Engels tháng 12/2022), Nga nhận ra rằng các cơ sở ở khu vực hậu phương rất dễ bị tổn thương trước các loại drone tầm xa. Cuối năm 2022 và 2023, họ bắt đầu gia cố các địa điểm này. Lấy ví dụ về các căn cứ không quân sâu trong lãnh thổ Nga: Ukraine đã chứng minh khả năng tấn công chúng bằng UAV tự chế tầm xa. Đáp lại, Nga đã lắp đặt thêm các tổ hợp tên lửa phòng không (SAM) quanh các căn cứ trọng yếu và triển khai các đơn vị Pantsir-S1 trực tiếp trên đường băng để bảo vệ các hướng tiếp cận tầm thấp. Tại căn cứ Engels (cách Ukraine 500 km), hình ảnh vệ tinh cho thấy các hệ thống Pantsir bảo vệ khu vực đỗ máy bay ném bom sau khi một drone làm hư hại máy bay chiến lược. Các nhà máy lọc dầu và kho nhiên liệu ở vùng biên giới hiện thường xuyên được trang bị hệ thống chống drone quanh chu vi – hoặc là Pantsir/Tor để phản ứng nhanh, hoặc là hệ thống tác chiến điện tử (EW) để gây nhiễu GPS và tín hiệu điều khiển. Một sáng kiến đáng chú ý là việc lắp đặt rộng rãi thiết bị chống UAV tại các cơ sở công nghiệp dân sự. Đến tháng 4/2025, ước tính “60% đến 80% doanh nghiệp công nghiệp dân sự ở Nga đã trang bị bảo vệ chống lại các cuộc tấn công UAV” szru.gov.ua. Thống kê này, được trích dẫn bởi một báo cáo ngành công nghệ Nga, cho thấy ngay cả khu vực dân sự cũng rất coi trọng mối đe dọa từ drone. Các biện pháp phòng thủ này bao gồm các tổ hợp radar+kênh gây nhiễu lắp trên mái các cơ sở (ví dụ, một nhà máy điện có thể trang bị radar giám sát 360° và tháp gây nhiễu định hướng để ngăn chặn drone lạ). Chính phủ Nga đã kêu gọi các công ty trong các lĩnh vực như năng lượng, hóa chất và vận tải đầu tư vào các hệ thống này, lo ngại nguy cơ phá hoại hoặc tấn công khủng bố bằng drone. Ngay cả các cơ sở nông nghiệp trọng yếu (như kho chứa ngũ cốc lớn hoặc nhà máy chế biến thực phẩm) ở một số khu vực cũng đang được trang bị hệ thống chống drone en.iz.ru – cho thấy Nga không chỉ lo ngại về drone quân sự mà còn về bất kỳ UAV nào có thể đe dọa mục tiêu kinh tế hoặc an toàn công cộng.
Một ví dụ nổi bật về phòng thủ máy bay không người lái trong nước là nỗ lực của Nga nhằm bảo vệ Cầu Crimea (Cầu Kerch) – một tài sản chiến lược và mang tính biểu tượng mà Ukraine đã nhắm mục tiêu bằng máy bay không người lái và chất nổ. Nga được cho là đã triển khai radar phát hiện thuyền, hệ thống tác chiến điện tử (EW), và các lớp tên lửa phòng không (SAM) đặc biệt xung quanh cây cầu này. Tương tự, tại các tỉnh biên giới như Belgorod, Bryansk và Kursk (nơi đã chứng kiến nhiều vụ xâm nhập bằng máy bay không người lái của Ukraine), chính quyền địa phương đã thành lập các “đội chống máy bay không người lái” tự chế và các trạm giám sát. Ở thành phố Belgorod, người ta đã phát hiện xe cảnh sát mang theo súng chống máy bay không người lái để có thể phản ứng nhanh nếu phát hiện quadcopter bay trên đầu. Khu vực Kursk từng bị máy bay không người lái tấn công vào một sân bay và một trạm dầu; kể từ đó, khu vực này được tăng cường thêm các đơn vị phòng không tầm ngắn và thường xuyên quan sát thấy sự can thiệp của EW (gián đoạn GPS, v.v.). Việc một đội biệt kích Ukraine phát hiện thiết bị gây nhiễu gắn trên xe Volnorez ở Kursk (trước khi nó được mở thùng) cho thấy Nga đã triển khai trước các biện pháp đối phó tiên tiến ở các khu vực biên giới có nguy cơ cao armyrecognition.com armyrecognition.com. Việc triển khai Volnorez trên xe tăng T-80 ở Ukraine – với xe tăng được trang bị giáp lồng và thiết bị gây nhiễu nặng 13 kg này – nhấn mạnh tầm quan trọng sống còn của phòng thủ máy bay không người lái đối với sự sống còn của đơn vị hiện nay armyrecognition.com armyrecognition.com. Bằng cách phát ra nhiễu làm gián đoạn liên kết điều khiển của bất kỳ máy bay không người lái FPV nào trong 100–200 m cuối cùng khi tiếp cận, Volnorez thực sự tạo ra một lá chắn điện tử quanh xe tăng, khiến máy bay không người lái tấn công hoặc bị rơi hoặc vô hại trước khi va chạm armyrecognition.com armyrecognition.com. Loại gây nhiễu phòng thủ điểm này có khả năng đang được triển khai cho nhiều phương tiện tiền tuyến hơn (các báo cáo cho thấy các xe tăng T-72B3 và T-90M mới cũng đang được lắp đặt thiết bị gây nhiễu máy bay không người lái) bulgarianmili“Mái vòm máy bay không người lái” trên bầu trời Moscow: Không nơi nào Nga quyết tâm ngăn chặn các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái hơn thủ đô của mình. Sau một sự cố gây sốc vào tháng 5 năm 2023 – khi máy bay không người lái tấn công một số tòa nhà ở Moscow – Điện Kremlin đã đẩy nhanh kế hoạch bao quanh đô thị bằng các hệ thống phòng không nhiều lớp. Đến tháng 8 năm 2025, đã có hơn 50 địa điểm phòng không được thiết lập trong và xung quanh Moscow tạo thành một vành đai phòng thủ mở rộng militaeraktuell.at. Điều này về cơ bản làm sống lại khái niệm Vùng Phòng không Moscow thời Liên Xô, nhưng được cập nhật để đối phó với các mối đe dọa hiện đại. Theo phân tích của Militär Aktuell, các vị trí mới của Pantsir-S1 và SAM được bố trí cách nhau khoảng 5–7 km trong một bán kính rộng từ 15–50 km tính từ trung tâm thành phố militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Do không có đồi núi xung quanh Moscow bằng phẳng, quân đội đã phải dựng lên các tháp kim loại cao 20 mét và các bệ nâng để lắp đặt hệ thống Pantsir – giúp radar giám sát của chúng có góc quan sát tốt hơn để phát hiện máy bay không người lái bay thấp bám sát địa hình militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Một số vị trí được đặt trên các công trình cao được tái sử dụng (như bãi rác cũ hoặc gò đất) và thậm chí trên các đường dốc được xây dựng đặc biệt militaeraktuell.at militaeraktuell.at.
Bên trong thành phố, như đã đề cập, ít nhất ba tổ hợp Pantsir-S1 được bố trí thường trực trên các mái nhà gần Điện Kremlin: một tổ hợp trên nóc tòa nhà Bộ Quốc phòng cạnh sông Moskva, một trên tòa nhà Bộ Nội vụ phía bắc Quảng trường Đỏ, và một trên tòa nhà Bộ Giáo dục phía đông trung tâm militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Đây là những hệ thống rất dễ nhận thấy – người dân Moskva đã chia sẻ các bức ảnh về các bệ phóng tên lửa nổi bật trên các tòa nhà, một dấu hiệu gây sốc của thời đại militaeraktuell.at. Các hệ thống phòng không tầm trung và tầm xa tạo thành các lớp bảo vệ bên ngoài: các nguồn mở tính đến đầu năm 2023 cho thấy ít nhất 24 bệ phóng S-300/S-400 quanh Moskva, cùng với các hệ thống S-350 Vityaz mới hơn và thậm chí cả S-500 Prometheus tầm siêu xa với số lượng hạn chế militaeraktuell.at. Mỗi lớp được thiết kế để đối phó với một loại mối đe dọa khác nhau (tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình, máy bay phản lực và máy bay không người lái). Tuy nhiên, phòng thủ của Moskva gần đây tập trung đặc biệt vào các loại drone nhỏ, bay thấp – loại có thể lọt qua radar S-400 lớn. Đó là lúc mạng lưới Pantsir dày đặc và hệ thống gây nhiễu phát huy tác dụng.
Các biện pháp phòng thủ điện tử cũng đã được tăng cường tại thủ đô. Kể từ năm 2016, việc làm giả GPS quanh Điện Kremlin đã được biết đến là gây nhiễu hệ thống định vị của drone (khách du lịch nhận thấy ứng dụng bản đồ của họ hoạt động bất thường gần Quảng trường Đỏ – có lẽ là một biện pháp chống drone thời bình). Sau các sự cố năm 2023, các cơ quan quản lý viễn thông Nga được cho là đã lắp đặt thêm các trạm Pole-21 quanh Moscow để tạo ra một “ô” gây nhiễu GPS diện rộng defense.info defense.info. Các thiết bị phát hiện tần số radio của drone đã được cấp cho các đơn vị cảnh sát; thành phố thậm chí còn cân nhắc huy động các hội viên chơi drone dân sự làm “người quan sát drone” tình nguyện. Dù chi tiết được giữ bí mật, có thể suy đoán rằng nhiều hệ thống tác chiến điện tử Ruselectronics (nhà sản xuất SERP, Lesochek, v.v.) đã được triển khai để bảo vệ không phận Moscow bằng điện tử. Thực tế, các quan chức Nga tiết lộ rằng đến giữa năm 2025, khoảng 80% các doanh nghiệp trọng yếu ở Moscow đã có một số biện pháp chống drone, và tất cả các tòa nhà chính phủ trọng yếu đều được bảo vệ bằng các lớp phòng thủ chồng lấp tadviser.com militaeraktuell.at.Bất chấp những nỗ lực này, drone Ukraine vẫn đôi khi lọt qua – cho thấy không hệ thống nào là hoàn hảo. Drone đã tấn công khu vực kinh doanh của Moscow vào năm 2023 và 2024, đánh vào mặt ngoài các tòa nhà cao tầng (gây thiệt hại nhỏ nhưng tác động biểu tượng lớn). Điều này cho thấy vẫn còn một số lỗ hổng ở tầm thấp, hoặc drone đã bay tự động theo các điểm định vị (ít bị gây nhiễu hơn). Điều này khiến Moscow luôn trong trạng thái cảnh giác; như một phân tích của CEPA nhận định, “ngay cả với công nghệ mới, cũng không thể đạt được bảo vệ 100%” và thủ đô của Nga vẫn chưa hoàn toàn miễn nhiễm với drone cepa.org. Quân đội Nga cũng thừa nhận điều này, nhưng đặt mục tiêu bao phủ tối đa để giảm thiểu các vụ tấn công thành công. Việc mở rộng nhanh chóng hệ thống phòng thủ của Moscow – về cơ bản là xây dựng một màn chắn pháo phòng không hiện đại quanh một thành phố 12 triệu dân chỉ trong vài tháng – là điều chưa từng có trong lịch sử gần đây, và cho thấy Nga hiện coi mối đe dọa từ drone trên chính lãnh thổ mình là rất nghiêm trọng.
Hiệu quả và Thách thức Đang Tiến Hóa
Hệ thống chống drone của Nga hiệu quả đến mức nào? Bức tranh khá phức tạp và liên tục thay đổi khi “thích nghi và phản thích nghi” diễn ra defense.info defense.info. Vào đầu cuộc xâm lược, Nga đã bị bất ngờ trước chiến thuật drone của Ukraine, chịu nhiều tổn thất. Kể từ đó, Nga chắc chắn đã cải thiện khả năng phòng thủ chống drone – nhiều cuộc tấn công bằng drone của Ukraine hiện nay đã bị đánh chặn hoặc không đánh trúng các mục tiêu quan trọng. Các nguồn tin Nga thường trích dẫn tỷ lệ đánh chặn cao (ví dụ, tuyên bố gần như tất cả UAV của Ukraine tấn công Crimea trong một tuần nhất định đều bị bắn hạ hoặc gây nhiễu). Các nhà phân tích phương Tây cũng quan sát thấy tỷ lệ đánh chặn của Nga đối với một số loại drone đã tăng vọt nhờ hệ thống tác chiến điện tử nhiều lớp và phòng không defense.info defense.info. Việc đưa vào sử dụng các hệ thống mới như CRAB, SERP và thiết bị gây nhiễu đeo người có thể đã cứu sống nhiều người ở tiền tuyến, khiến các cuộc tấn công bằng drone của Ukraine trở nên kém bền vững về mặt tài chính (Ukraine không thể chịu mất hàng chục drone FPV đắt tiền chỉ để một vài chiếc lọt qua). Như một nghiên cứu năm 2025 đã chỉ ra, lực lượng Nga thể hiện “khả năng học hỏi chiến thuật đáng chú ý”, từ “tụt hậu về chiến tranh drone vào đầu năm 2022 thành những người thực hành tinh vi vào năm 2025.” defense.info defense.info Cứ vài tháng, họ lại triển khai một thiết bị mới hoặc điều chỉnh chiến thuật để đối phó với mối đe dọa drone mới nhất – tuy nhiên, quan trọng là Nga vẫn luôn chậm hơn Ukraine một chu kỳ thích nghi defense.info defense.info. Ukraine phát hiện một điểm yếu (ví dụ, drone dẫn đường bằng cáp quang miễn nhiễm với gây nhiễu, hoặc drone tấn công chính các đơn vị tác chiến điện tử), khai thác nó, và Nga lại vội vàng bịt lỗ hổng đó bằng một giải pháp mới. Ví dụ,khi Ukraine bắt đầu sử dụng các máy bay không người lái không phát ra sóng RF (bay theo lộ trình được lập trình sẵn hoặc điều khiển bằng dây), tác chiến điện tử của Nga đã bị bối rối, dẫn đến việc Nga nghiên cứu các máy bay không người lái sử dụng cáp quang của riêng mình và chú trọng hơn vào đánh chặn bằng vũ khí động năng defense.info defense.info.
Đã có những sự cố đáng xấu hổ đối với Nga: Như đã mô tả, các thiết bị gây nhiễu Silok được thiết kế để vô hiệu hóa máy bay không người lái lại bị săn lùng bởi máy bay không người lái. Quân đội Ukraine vui mừng ghi lại các trường hợp những chiếc quadcopter tí hon thả lựu đạn chính xác lên các thiết bị gây nhiễu công nghệ cao, loại chúng ra khỏi vòng chiến ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Mỗi lần điều đó xảy ra, đó vừa là một thành công chiến thuật cho Ukraine vừa là một chiến thắng tuyên truyền (cho thấy một chiếc drone trị giá 1000 đô đánh bại một hệ thống trị giá hàng triệu rúp). Việc thu giữ các hệ thống tiên tiến như Krasukha-4 và CRAB đã mang lại cho Ukraine (và NATO) cái nhìn để phát triển các biện pháp đối phó mới. Đây là một minh chứng sống động rằng chiến tranh chống drone giờ đây quan trọng không kém gì chiến tranh drone – một cuộc đấu giằng co mà mỗi bên đều cố gắng giành lấy lợi thế tạm thời.
Cách tiếp cận rộng của Nga – kết hợp phòng thủ điện tử và động học – được các chuyên gia quân sự đánh giá là chiến lược đúng đắn. Một báo cáo gần đây của CNAS lưu ý rằng các nhiệm vụ chống máy bay không người lái “đòi hỏi nhiều hơn chỉ là phòng không” và không thể chỉ giao cho các đơn vị phòng không truyền thống cnas.org understandingwar.org. Kinh nghiệm của Nga cũng cho thấy điều đó: họ cần sự phối hợp của các chuyên gia tác chiến điện tử, lực lượng phòng không, bộ binh với thiết bị mới, thậm chí cả kỹ sư để gia cố vị trí (bằng lưới và lồng chống drone) nhằm giảm đáng kể mối đe dọa từ drone. Quy mô phản ứng của Nga nói lên tất cả. Đến giữa năm 2025, họ đã huấn luyện số lượng lớn “thợ săn drone” – cả con người lẫn công nghệ. Các nhà máy thuộc Rostec được cho là đang hoạt động hết công suất để sản xuất súng chống drone, thiết bị tác chiến điện tử, và tích hợp các tính năng chống UAV mới vào các nền tảng hiện có (ví dụ, các xe tăng T-90M mới xuất xưởng có thể được trang bị sẵn radar UAV nhỏ và thiết bị gây nhiễu). Các quan chức Rostec đã công khai nói về nhu cầu tăng vọt: “Danh mục sản phẩm của Rostec để chống UAV” ngày càng mở rộng, một lãnh đạo cho biết, nhấn mạnh tính đa dụng cho cả “UAV dân sự và quân sự” và cung cấp các hệ thống có thể tùy chỉnh theo nhu cầu khách hàng (ví dụ, một công ty an ninh dân sự có thể chỉ cần phát hiện chứ không cần gây nhiễu hoàn toàn) rostec.ru rostec.ru. “Một trong những ưu điểm chính của Sapsan-Bekas là tính đa dụng… dễ dàng thích ứng với nhu cầu khách hàng,” ông Oleg Evtushenko, Giám đốc Điều hành của Rostec cho biết rostec.ru rostec.ru. Thật vậy, hệ thống di động Sapsan-Bekas được thiết kế với các thành phần mô-đun để có thể bán cho các công ty năng lượng chỉ dùng để phát hiện drone, hoặc cho quân đội với đầy đủ chức năng gây nhiễu và radar rostec.ru rostec.ru. Điều này cho thấy công nghệ chống drone giờ đây đã trở thành một ngành công nghiệp lớn ở Nga.Cuối cùng, kho vũ khí chống drone của Nga rất đa dạng và ngày càng trở nên tinh vi hơn theo từng tháng. Nó bao gồm từ các “máy gây nhiễu” điện tử 8 bánh có thể làm nhiễu loạn bầu trời trong bán kính hàng dặm, đến các loại tên lửa và pháo vác vai sẵn sàng bắn hạ drone trên không, cho đến các giải pháp sáng tạo như ba lô điện tử và drone phóng lưới cho lớp phòng thủ cá nhân nhất. Quy mô và tính cấp bách của các đợt triển khai này không thể bị đánh giá thấp – quân đội Nga thực tế đã phải coi các drone nhỏ là một loại mối đe dọa mới ngang hàng với tên lửa và pháo binh, từ đó viết lại các sổ tay tác chiến và thiết kế lại phần cứng cho phù hợp. Và khi họ làm vậy, lực lượng Ukraine lại tiếp tục thích nghi, tạo thành một chu kỳ liên tục. Kết quả là, cuộc chiến giữa drone và chống drone đã trở thành một trong những cuộc đối đầu mang tính quyết định của chiến tranh Ukraine.
Một nhà bình luận Nga đã đùa rằng cuộc xung đột này là một “cuộc chiến drone” không kém gì các yếu tố khác, với “bãi thử nghiệm chiến tranh drone khốc liệt nhất” trong lịch sử cũng đồng thời tạo ra một bãi thử nghiệm khốc liệt không kém cho các biện pháp đối phó defense.info defense.info. Mỗi đổi mới của Nga – dù là thiết bị gây nhiễu mới, tên lửa mới hay laser – đều nhanh chóng được Ukraine ghi nhận và nghiên cứu, và ngược lại. Trong tương lai, chúng ta có thể kỳ vọng Nga sẽ tăng cường tích hợp (kết nối tất cả các hệ thống này để tăng hiệu quả), tự động hóa (sử dụng AI để nhanh chóng xác định và ưu tiên mục tiêu drone), và tối ưu chi phí đối đầu (phát triển các thiết bị đánh chặn ngày càng rẻ để việc bắn hạ drone ít tốn kém hơn so với việc phóng một chiếc). Mục tiêu của Điện Kremlin là khiến các cuộc tấn công bằng drone trở nên vô ích hoặc ít nhất là kém hiệu quả. Tính đến cuối năm 2025, họ vẫn chưa đạt được một lá chắn bất khả xâm phạm – drone vẫn đôi khi lọt qua và gây chú ý trên truyền thông – nhưng họ đã xây dựng được một hệ thống phòng thủ nhiều lớp đáng gờm chắc chắn đã cứu được nhiều tài sản và sinh mạng khỏi các mối đe dọa lơ lửng trên không. Trong trò chơi mèo vờn chuột giữa drone và chống drone, Nga đã biến phần lớn lãnh thổ của mình thành một mạng lưới phòng thủ công nghệ cao, một “pháo đài trên bầu trời,” dù cuộc chơi này vẫn còn lâu mới kết thúc.
Nguồn: Báo cáo của Bộ Quốc phòng Nga và các phương tiện truyền thông nhà nước; thông cáo báo chí của Rostec và Ruselectronics rostec.ru rostec.ru; các phân tích quân sự độc lập và lời kể của nhân chứng ukrainetoday.org defense.info; các bài tường thuật của Reuters và các hãng tin quốc tế reuters.com theguardian.com; bình luận chuyên gia từ Forbes, CSIS và các viện nghiên cứu quốc phòng ukrainetoday.org defense.info. Những nguồn này cung cấp cái nhìn chi tiết về năng lực và việc triển khai các hệ thống chống máy bay không người lái của Nga, cũng như dữ liệu hiệu suất thực tế từ cuộc xung đột đang diễn ra.
Leave a Reply